Vừa qua Ngày 1/4/2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump tuyên bố áp mức thuế quan lên tới 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, với lý do "mất cân bằng thương mại và cạnh tranh không công bằng". Dù quyết định này không nhắm trực tiếp vào ngành năng lượng mặt trời, nhưng nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực — đặc biệt là các nhà sản xuất tấm pin, linh kiện hoặc đơn vị gia công xuất khẩu sang thị trường Mỹ — đang đối mặt với những hệ lụy đáng lo ngại.

Tổng Quan Về Chính Sách Thuế Mới

• Ông Trump đề xuất áp mức thuế suất 46% lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.

• Chính sách nhằm bảo vệ chuỗi cung ứng nội địa Mỹ và giảm phụ thuộc vào các nước châu Á.

• Không phân biệt ngành hàng, áp thuế diện rộng theo xuất xứ.

Ngành năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn hướng đến xuất khẩu. Tuy nhiên, mức thuế mới sẽ khiến nhiều hợp đồng xuất khẩu bị đình trệ, gia tăng chi phí logistics và ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn ngành. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết tác động của chính sách thuế mới từ Mỹ lên ngành năng lượng mặt trời Việt Nam, những rủi ro trong ngắn hạn và chiến lược ứng phó trong dài hạn.

TÁC ĐỘNG GIÁN TIẾP TỚI NGÀNH NĂNG LƯỢNG

Mặc dù một số doanh nghiệp năng lượng mặt trời tại Việt Nam chỉ hoạt động trong nước hoặc không trực tiếp xuất khẩu sang Mỹ, nhưng vẫn có thể bị ảnh hưởng theo nhiều hướng gián tiếp. Những tác động này không chỉ dừng lại ở quy mô doanh nghiệp mà còn lan sang cả nền kinh tế, đầu tư và chính sách phát triển ngành.

1. Giảm Dòng Vốn FDI Vào Sản Xuất Năng Lượng Mặt Trời

• Mỹ là một trong những quốc gia dẫn đầu về đầu tư vào năng lượng sạch, đồng thời cũng là thị trường tiêu thụ lớn cho các sản phẩm pin mặt trời, inverter và thiết bị phụ trợ.

• Nhiều doanh nghiệp FDI từ Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc... chọn Việt Nam làm "cứ điểm sản xuất" để xuất hàng sang Mỹ, nhằm né thuế Trung Quốc hoặc rút ngắn chuỗi logistics.

• Việc Mỹ áp thuế lên hàng hóa xuất xứ Việt Nam làm suy giảm hấp dẫn đầu tư của Việt Nam trong mắt các nhà sản xuất quốc tế. Nhà đầu tư sẽ cân nhắc chuyển dịch sang Thái Lan, Ấn Độ hoặc Mexico, nơi chưa bị áp thuế, để duy trì lợi thế thương mại.

• Hệ quả là Việt Nam mất đi dòng vốn FDI chất lượng, đồng thời mất cơ hội nâng cấp công nghệ sản xuất, kỹ năng lao động và việc làm liên quan đến ngành năng lượng sạch.

2. Đứt Gãy Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu Trong Ngành Năng Lượng Mặt Trời

• Việt Nam hiện là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, từ sản xuất cell – module – inverter cho đến khâu đóng gói, lắp ráp.

• Khi kênh xuất khẩu sang Mỹ bị siết chặt, các doanh nghiệp đầu chuỗi sẽ phải cắt giảm đơn hàng hoặc điều chỉnh chiến lược phân phối, kéo theo nhu cầu nguyên liệu, linh kiện, logistics... tại Việt Nam cũng suy giảm.

• Điều này ảnh hưởng tiêu cực tới các nhà cung ứng phụ trợ trong nước (ví dụ: nhà máy ép khung nhôm, nhà máy bao bì, vận tải nội địa, hệ thống kho bãi…).

• Ngoài ra, sự chậm trễ trong luân chuyển hàng hóa toàn chuỗi có thể dẫn đến tồn kho tăng, vòng quay vốn chậm lại, gây áp lực tài chính cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

3. Tác Động Tâm Lý Và Chính Sách Nội Địa Việt Nam

• Tâm lý e ngại chiến tranh thương mại Mỹ – Việt sẽ khiến nhiều doanh nghiệp nội địa tạm dừng kế hoạch mở rộng quy mô nhà máy, lắp đặt hệ thống mới hoặc đầu tư vào dây chuyền mới.

• Đối với các doanh nghiệp đang kỳ vọng thị trường Mỹ như một điểm đến chiến lược, rủi ro thương mại bất ngờ khiến họ phải định hình lại toàn bộ kế hoạch kinh doanh, trong đó có thể bao gồm cả việc rút lui khỏi các dự án đầu tư xanh.

• Về phía Chính phủ, áp lực từ chính sách thương mại quốc tế buộc Việt Nam phải tái cấu trúc chiến lược phát triển năng lượng tái tạo. Điều này bao gồm:

  • Ưu tiên thị trường nội địa.

  • Thúc đẩy liên kết với EU, Nhật, Hàn Quốc – những đối tác ít rủi ro thương mại hơn.

  • Cân nhắc chính sách tín dụng, thuế nội địa để hỗ trợ doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn.

TÁC ĐỘNG TRỰC TIẾP TỚI NGÀNH NĂNG LƯỢNG 

Mặc dù sắc thuế 46% mới công bố bởi Tổng thống Mỹ Donald Trump không trực tiếp chỉ định ngành năng lượng mặt trời, nhưng trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng đan xen, thì các doanh nghiệp Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực này – đặc biệt là các đơn vị có hoạt động xuất khẩu sang Mỹ – chắc chắn không thể đứng ngoài vùng tác động.

1. Doanh nghiệp sản xuất tấm pin, module, inverter gặp khó

Các doanh nghiệp nội địa hoặc FDI tại Việt Nam chuyên gia công/lắp ráp module năng lượng mặt trời, khung nhôm, inverter, cell pin... nếu có đơn hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, sẽ chịu tác động trực tiếp theo những khía cạnh sau:

• Bị áp thuế suất 46% khiến giá thành đội lên rất cao, vượt xa các đối thủ cùng phân khúc như Mexico, Ấn Độ hay Thái Lan — những quốc gia chưa bị Mỹ đưa vào danh sách áp thuế lần này.

• Hàng loạt hợp đồng xuất khẩu dài hạn có nguy cơ bị đàm phán lại, hoặc thậm chí bị hủy, vì đối tác Mỹ không thể gánh mức thuế quá lớn.

• Chi phí vận hành, logistics và kiểm định tiêu chuẩn để vào Mỹ vốn đã cao, cộng thêm thuế quan mới khiến biên lợi nhuận co cụm, khả năng cạnh tranh suy giảm rõ rệt.

Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp Việt vừa ký hợp đồng sản xuất tấm pin công suất 550W cho khách hàng tại Texas, Mỹ, với giá FOB là 0,23 USD/Wp. Với mức thuế 46%, giá vào thị trường Mỹ sẽ bị đẩy lên hơn 0,33 USD/Wp — cao hơn mức trần mà đối tác có thể chấp nhận, buộc doanh nghiệp phải hủy đàm phán hoặc chấp nhận lỗ.

2. Doanh nghiệp FDI tại Việt Nam cũng không ngoại lệ

Nhiều tập đoàn lớn đến từ Trung Quốc như Trina Solar, JinkoSolar, JA Solar đang đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam để tận dụng lợi thế chi phí và tránh thuế chống phá giá mà Mỹ áp cho hàng “Made in China”.

Tuy nhiên, với chính sách đánh đồng toàn bộ hàng hóa xuất xứ từ Việt Nam là đối tượng bị áp thuế, các tập đoàn này phải chứng minh quy trình sản xuất tại Việt Nam là hoàn chỉnh, không phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu từ Trung Quốc, nếu muốn tránh bị coi là "lách thuế".

• Nếu không đáp ứng tiêu chí “Substantial Transformation” (chuyển đổi bản chất sản phẩm tại Việt Nam), thì dù sản xuất tại Việt Nam cũng bị coi là có xuất xứ Trung Quốc gián tiếp — và bị đánh thuế tương tự.

• Điều này đe dọa mô hình đầu tư FDI hiện tại, khiến các doanh nghiệp lớn phải cân nhắc việc mở rộng tại Việt Nam hoặc chuyển sang các quốc gia khác chưa bị áp thuế như Indonesia, Thái Lan.

3. Ảnh hưởng đến các doanh nghiệp cung ứng nguyên vật liệu và dịch vụ phụ trợ

• Không chỉ các doanh nghiệp xuất khẩu, mà cả các đơn vị cung cấp khung nhôm, kính cường lực, dây dẫn, vật tư đóng gói... cũng sẽ bị tác động gián tiếp.

• Khi đầu ra bị siết, đơn hàng giảm, thì toàn bộ chuỗi giá trị – từ nguyên vật liệu đến nhân lực – đều giảm quy mô theo.  

ẢNH HƯỞNG GÌ TỚI CÁ NH N & DOANH NGHIỆP CHUẨN BỊ LẮP ĐIỆN KHÔNG?

Đối với các cá nhân và doanh nghiệp đã sử dụng hệ thống điện năng lượng mặt trời sẽ không phải chịu bất kì ảnh hưởng nào dưới mức thuế này, tuy nhiên nó vẫn có ảnh hưởng tới những cá nhân và doanh nghiệp đang chuẩn lắp đặt mới.

Giá thiết bị có nguy cơ tăng

• Pin năng lượng mặt trời, inverter, khung nhôm, junction box... đều có thể bị ảnh hưởng nếu là sản phẩm của các doanh nghiệp từng ưu tiên sản xuất để xuất khẩu sang Mỹ.

• Khi đơn hàng xuất khẩu bị ngưng trệ, chi phí đầu vào bị ảnh hưởng, doanh nghiệp có thể tăng giá sản phẩm nội địa để bù đắp — dẫn đến giá thành hệ thống tăng 5–10% trong ngắn hạn.

Nguồn cung bị gián đoạn hoặc hạn chế lựa chọn

• Một số nhà máy FDI (Jinko, Trina Solar...) có thể giảm quy mô sản xuất tại Việt Nam, kéo theo tình trạng thiếu hàng cục bộ, nhất là dòng sản phẩm cao cấp.

• Cá nhân/doanh nghiệp chuẩn bị đầu tư có thể gặp phải tình trạng “chờ hàng”, “thay model”, hoặc “tăng giá đột ngột” từ nhà cung cấp.

Giảm ưu đãi hoặc tín dụng tài chính

• Nếu ngành năng lượng mặt trời bị ảnh hưởng gián tiếp bởi thương mại quốc tế, Nhà nước có thể:

  • Rà soát lại ưu đãi vay vốn, hỗ trợ thuế cho hộ dân

  • Chậm phê duyệt các chính sách khuyến khích mới, ảnh hưởng đến kế hoạch dài hạn của nhà đầu tư cá nhân.

Ảnh hưởng đến tâm lý đầu tư

• Nhiều người hoặc doanh nghiệp chuẩn bị lắp đặt sẽ:

  • Trì hoãn quyết định đầu tư, chờ thị trường ổn định.

  • Lo ngại chiến tranh thương mại có thể kéo dài và ảnh hưởng đến độ bền/kỹ thuật bảo trì sau này của thiết bị.

• Điều này khiến nhà thầu EPC – đơn vị thi công cũng chịu tác động dây chuyền.

GIẢI PHÁP VÀ HƯỚNG ỨNG PHÓ

Trước tình hình chính sách thuế 46% của Mỹ áp lên hàng hóa có xuất xứ Việt Nam – dù không nhắm trực tiếp vào ngành năng lượng mặt trời – các doanh nghiệp trong ngành cần chuẩn bị chiến lược ứng phó toàn diện để giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ đà tăng trưởng dài hạn.

Đa Dạng Hóa Thị Trường Xuất Khẩu

Không phụ thuộc quá mức vào thị trường Mỹ, vốn luôn tiềm ẩn rủi ro chính trị – thương mại. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần mở rộng thị trường sang các khu vực ít biến động như:

• Liên minh Châu Âu (EU) – đã có EVFTA hỗ trợ thuế quan.
• Nhật Bản – Hàn Quốc – có nhu cầu cao về thiết bị năng lượng sạch.
• Ấn Độ, Trung Đông, Úc – đang phát triển mạnh thị trường điện mặt trời.

Tham gia các hội chợ quốc tế, kết nối với các nhà phân phối lớn ngoài nước Mỹ để xây dựng hệ thống phân phối ổn định, tránh lệ thuộc vào một kênh.

Chứng Minh Quy Trình Sản Xuất Nội Địa Hóa – Tránh Bị “Gắn Mác Trung Quốc”

• Một số doanh nghiệp FDI (vốn Trung Quốc nhưng đặt nhà máy tại Việt Nam) có thể bị Mỹ nghi ngờ là "né thuế" nếu không chứng minh được nguồn gốc nguyên vật liệu – dây chuyền sản xuất độc lập tại Việt Nam.

• Các doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị hồ sơ truy xuất nguồn gốc, giấy tờ về tỷ lệ nội địa hóa, hợp đồng với nhà cung ứng nội địa… để chứng minh năng lực sản xuất thực chất.

• Chính phủ nên hỗ trợ khung pháp lý và thủ tục chứng nhận xuất xứ (CO) minh bạch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp "rửa sạch" nguồn gốc nếu đúng luật.

Chính Phủ Việt Nam Cần Chủ Động Đàm Phán Với Mỹ

• Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao cần sớm vào cuộc, làm rõ lập trường rằng hàng hóa năng lượng tái tạo của Việt Nam không mang tính "lẩn tránh thuế" hoặc cạnh tranh không lành mạnh.

• Có thể xem xét việc thiết lập kênh đối thoại song phương để bảo vệ các ngành công nghiệp mới nổi như năng lượng mặt trời – nơi Việt Nam có tiềm năng đóng góp cho mục tiêu toàn cầu về giảm phát thải.

• Nếu để chính sách thuế này lan rộng sang các thiết bị khác như inverter, khung nhôm, hệ thống lưu trữ… thì toàn chuỗi cung ứng ngành điện mặt trời trong nước sẽ bị ảnh hưởng dây chuyền.

Thúc Đẩy Tiêu Thụ Nội Địa & Tái Cơ Cấu Xuất Khẩu

• Gia tăng chính sách ưu đãi nội địa hóa hệ thống năng lượng mặt trời, đặc biệt là rooftop dân dụng và công nghiệp – để giảm phụ thuộc vào thị trường ngoài nước.

• Khuyến khích doanh nghiệp tập trung nghiên cứu cải tiến công nghệ – chất lượng sản phẩm, từ đó tăng giá trị gia tăng và tự tin cạnh tranh tại các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản.

• Phối hợp với ngân hàng, tổ chức tài chính để cung cấp gói tín dụng xanh – vốn ưu đãi, giúp các công ty vượt qua giai đoạn bị ảnh hưởng bởi thay đổi chính sách thuế.