Thanh tra Chính phủ vừa có quyết định thanh tra toàn diện các công trình, dự án điện phát triển trong 10 năm qua từ 2011 đến 2021, tập trung vào việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng của các công trình, dự án điện.

  trong 5 năm trở lại đây, các dự án, công trình phát triển năng lượng tái tạo đã diễn ra khá nhiều tại nhiều tỉnh thành, đặc biệt là tại miền Trung. Trong đó, tình trạng phát triển nóng nhất được dư luận đề cập đến là “loại điện mặt trời”. Nhiều dự án được tư nhân, hộ gia đình triển khai trên đất nông trại, vườn… không chờ giấy phép, làm vội rồi bán vội nhằm sang tay kiếm lời.

Tình trạng “loạn điện mặt trời” áp mái tại nhiều địa phương, được ghi nhận kéo theo nhiều sai phạm trong khâu đầu tư, nghiệm thu, đấu nối…

Khi làn sóng đầu tư điện mặt trời có dấu hiệu cung vượt cầu, làn sóng đầu tư thứ hai trong lĩnh vực năng lượng tái tạo lại nối tiếp, đó là điện gió.

Theo một thống kê tới cuối tháng 10.2021, nhiều dự án điện gió đã không kịp vận hành thương mại đáp ứng tiến độ để được hưởng giá ưu đãi (FIT). Các dự án này có tổng vốn đầu tư lên đến khoảng 7 tỉ USD.

Cũng vào thời điểm trên, một thống kê riêng về mảng điện gió ngoài khơi, các địa phương đăng ký lên tới 110.000 MW trong khi theo dự thảo Quy hoạch điện VIII chỉ có khoảng 5.000 MW được đưa vào khai thác đến năm 2030.

Sự đầu tư ồ ạt vào lĩnh vực năng lượng tái tạo nhờ vào sự kích thích từ cơ chế, chính sách, cụ thể là cơ chế mua điện với giá ưu đãi. Tuy nhiên, sự phát triển lại mất cân bằng, công tác quản lý tại nhiều địa phương để cho các dự án điện mặt trời lấn cả đất nông nghiệp và cây công nghiệp. Nguồn cung năng lượng tái tạo lớn và trở nên dư thừa khi mạng lưới truyền tải chưa được đầu tư tương xứng nhằm đáp ứng việc phân phối điện.

Cho dù điện gió chưa phát triển tới mức tràn lan như điện mặt trời thời gian qua, nhưng cũng đã cho thấy nguy cơ có thể bùng phát phá vỡ quy hoạch bất cứ lúc nào nếu không được quản lý, kiểm soát chặt chẽ.

Gần đây, Bộ Công Thương đã đưa ra đề nghị tạm dừng cấp phép chủ trương đầu tư các dự án điện gió, điện mặt trời đã có trong Quy hoạch điện VIII tính tới ngày 26.1.2022 để chờ hoàn tất việc rà soát và hoàn thiện Quy hoạch điện VIII.

Tình trạng “loạn điện mặt trời” còn nguyên sự nóng hổi và chính là bài học đắt giá đối với việc quản lý, kiểm soát công tác cấp phép đầu tư các dự án điện gió.

Đó là bài học “no dồn, đói góp”. Một thời gian dài từ năm 2017 trở về trước, rất ít dự án năng lượng tái tạo được triển khai. Sau năm 2017, chỉ trong vòng 3 năm, hàng trăm dự án điện mặt trời lớn nhỏ bùng phát dẫn đến không quản được, tạo ra tình trạng “no dồn”, gây áp lực khủng khiếp lên mạng lưới truyền tải. Một số dự án không thể đấu nối kịp vào mạng lưới gây ra tình trạng lãng phí tài nguyên và kinh phí đầu tư.